اختلال چند شخصیت چیست؟ اختلال شخصیت چطور؟ (نام علمی بیماری)

در دنیای روان‌شناسی، برخی اختلالات به دلیل پیچیدگی و تأثیر عمیقشان بر زندگی افراد، توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند.یکی از این موارد، اختلالی است که در گذشته به نام «اختلال چند شخصیتی» شناخته می‌شد و امروزه با نام علمی اختلال هویت تجزیه‌ای (Dissociative Identity Disorder – DID) شناخته می‌شود.اما این اختلال چیست و چه تفاوتی با اختلالات شخصیت دارد؟ آیا این دو یکی هستند یا کاملاً جدا؟ در این مقاله، با زبانی ساده و به‌صورت گام‌به‌گام، این دو مفهوم را توضیح می‌دهیم، تفاوت‌هایشان را روشن می‌کنیم و هر آنچه باید بدانید را با جزئیات پوشش می‌دهیم تا هیچ سؤالی برایتان باقی نماند.

اختلال هویت تجزیه‌ای (DID) چیست؟

اختلال هویت تجزیه‌ای، که قبلاً به اشتباه «اختلال چند شخصیتی» نامیده می‌شد، یک اختلال روانی پیچیده است که در آن فرد دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز را تجربه می‌کند.این هویت‌ها ممکن است به نوبت کنترل رفتار و افکار فرد را در دست بگیرند و گاهی فرد از وجود آن‌ها یا کارهایی که در حالت‌های دیگر انجام داده، بی‌خبر باشد.

چرا این اختلال ایجاد می‌شود؟

DID معمولاً نتیجه تروما یا آسیب‌های شدید در کودکی، مثل آزار جسمی، عاطفی یا جنسی است.ذهن برای محافظت از خود در برابر این تجربیات دردناک، به نوعی «تجزیه» می‌کند و هویت‌های جداگانه‌ای می‌سازد تا با درد کنار بیاید.

علائم اصلی DID:

• وجود چند هویت: هر هویت ممکن است نام، سن، جنسیت یا حتی لهجه متفاوتی داشته باشد.
• شکاف‌های حافظه: فرد ممکن است نتواند وقایع خاصی را به یاد بیاورد، به‌ویژه در زمان‌هایی که هویت دیگری فعال بوده است.
• احساس جدایی از خود: گاهی فرد احساس می‌کند از بدن یا افکارش جدا شده است.
• تغییرات رفتاری ناگهانی: مثل تغییر خلق‌وخو یا طرز صحبت کردن بدون دلیل مشخص.

این علائم می‌توانند زندگی روزمره را مختل کنند، از روابط گرفته تا کار و تحصیل.

اختلال شخصیت چیست؟

در مقابل، اختلالات شخصیت (Personality Disorders) گروهی از اختلالات روانی هستند که با الگوهای پایدار و ناسالم در تفکر، احساس و رفتار مشخص می‌شوند.این الگوها معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شکل می‌گیرند و در طول زمان ثابت می‌مانند، مگر اینکه درمان شوند.برخلاف DID که روی هویت و حافظه اثر می‌گذارد، اختلالات شخصیت بیشتر روی نحوه تعامل فرد با دیگران و درک خودش تمرکز دارند.

انواع اختلالات شخصیت:

روان‌شناسان اختلالات شخصیت را به سه دسته تقسیم می‌کنند:

• دسته A (عجیب و غیرعادی): مثل اختلال پارانوئید یا اسکیزوئید.
• دسته B (احساسی و تکانشی): مثل اختلال مرزی (Borderline) یا خودشیفته (Narcissistic).
• دسته C (اضطرابی و ترسو): مثل اختلال اجتنابی یا وابسته.

هر کدام از این اختلالات ویژگی‌های خاص خودشان را دارند، اما همه آن‌ها باعث می‌شوند فرد در موقعیت‌های اجتماعی یا شخصی به مشکل بخورد.

علائم کلی اختلالات شخصیت:

• رفتارهایی که از هنجارهای فرهنگی دور هستند.
• مشکل در حفظ روابط سالم.
• دشواری در مدیریت احساسات یا واکنش‌های مناسب.
• احساس ناراحتی یا نارضایتی مداوم از خود یا دیگران.

تفاوت‌های کلیدی بین DID و اختلالات شخصیت

برای اینکه کاملاً متوجه شوید این دو با هم فرق دارند، بیایید تفاوت‌های اصلی را بررسی کنیم:

• ماهیت اختلال:
  • DID: روی تجزیه هویت و حافظه تمرکز دارد و نتیجه تروما است.
  • اختلال شخصیت: روی الگوهای ثابت و ناسالم رفتاری تمرکز دارد و معمولاً ریشه در عوامل زیستی، محیطی و تربیتی دارد.
• علائم اصلی:
  • DID: چند هویت، شکاف حافظه، احساس جدایی از خود.
  • اختلال شخصیت: رفتارهای ناسازگار، مشکلات عاطفی یا اجتماعی پایدار.
• علت:
  • DID: اغلب به دلیل ترومای شدید کودکی.
  • اختلال شخصیت: ترکیبی از ژنتیک، محیط و تجربیات زندگی.
• درمان:
  • DID: تمرکز روی یکپارچه‌سازی هویت‌ها و پردازش تروما.
  • اختلال شخصیت: تمرکز روی تغییر الگوهای رفتاری و بهبود روابط.

این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که DID و اختلالات شخصیت دو مسیر کاملاً متفاوت در روان‌شناسی هستند.

تشخیص و درمان اختلال هویت تجزیه‌ای (DID)

تشخیص DID کار ساده‌ای نیست، چون علائمش گاهی با اختلالات دیگر مثل افسردگی یا اضطراب اشتباه گرفته می‌شود.روان‌شناسان برای تشخیص از این مراحل استفاده می‌کنند:

1.مصاحبه بالینی

• روان‌شناس با فرد درباره تاریخچه زندگی، تروما و علائم صحبت می‌کند.
• سؤالاتی درباره شکاف‌های حافظه یا تغییرات شخصیتی پرسیده می‌شود.

2.ابزارهای تشخیصی

• پرسشنامه‌ها و آزمون‌های روان‌شناختی برای بررسی تجزیه و هویت‌ها.
• اطمینان از اینکه علائم به دلیل مصرف مواد یا بیماری جسمی نیست.

3.مشاهده طولانی‌مدت

• گاهی چند جلسه طول می‌کشد تا روان‌شناس مطمئن شود هویت‌های مختلف وجود دارند.

درمان DID:

درمان DID معمولاً طولانی‌مدت است و شامل این روش‌ها می‌شود:

• روان‌درمانی: کمک به فرد برای شناخت هویت‌ها و یکپارچه کردن آن‌ها.
• درمان تروما: استفاده از تکنیک‌هایی مثل EMDR برای پردازش خاطرات دردناک.
• دارودرمانی: گاهی برای مدیریت اضطراب یا افسردگی همراه DID استفاده می‌شود.
• حمایت اجتماعی: تشویق به ایجاد روابط سالم با خانواده یا گروه‌های حمایتی.

هدف نهایی این است که فرد بتواند با هویت‌هایش کنار بیاید یا آن‌ها را به یک هویت واحد تبدیل کند.

تشخیص و درمان اختلالات شخصیت

تشخیص اختلالات شخصیت هم نیاز به دقت دارد، چون رفتارهای ناسالم ممکن است به فرهنگ یا موقعیت بستگی داشته باشند.مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

1.ارزیابی روان‌شناختی

• بررسی تاریخچه رفتاری و عاطفی فرد.
• استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد مثل MMPI.

2.بررسی الگوهای پایدار

• روان‌شناس چک می‌کند که آیا رفتارها در موقعیت‌های مختلف تکرار می‌شوند.
• اطمینان از اینکه علائم به دلیل استرس موقتی نیست.

درمان اختلالات شخصیت:

درمان این اختلالات معمولاً روی تغییر الگوهای فکری و رفتاری تمرکز دارد:

• روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT): برای اصلاح افکار منفی و بهبود مهارت‌های اجتماعی.
• درمان دیالکتیکال (DBT): مخصوصاً برای اختلال مرزی، برای مدیریت احساسات.
• گروه‌درمانی: کمک به فرد برای تمرین مهارت‌های ارتباطی.
• داروها: گاهی برای علائم خاص مثل اضطراب یا افسردگی تجویز می‌شوند.

درمان اختلالات شخصیت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چون افراد ممکن است ابتدا نپذیرند که مشکلی دارند.

نکات مهم برای درک این اختلالات

برای اینکه کاملاً با این موضوع کنار بیایید، چند نکته کلیدی را به خاطر داشته باشید:

• هیچ‌کس مقصر نیست: نه DID و نه اختلالات شخصیت به معنای ضعف یا انتخاب فرد نیستند.این‌ها شرایط پزشکی هستند.
• صبر لازم است: درمان هر دو اختلال زمان‌بر است و نیاز به حمایت مداوم دارد.
• اطلاعات درست جمع کنید: فیلم‌ها و سریال‌ها گاهی DID را به شکل غیرواقعی نشان می‌دهند.به منابع معتبر تکیه کنید.
• حمایت کنید: اگر کسی در اطرافتان این اختلالات را دارد، با مهربانی و بدون قضاوت کنارش باشید.

جمع‌بندی

اختلال هویت تجزیه‌ای (DID) و اختلالات شخصیت دو دنیای متفاوت در روان‌شناسی هستند، اما هر دو روی زندگی افراد تأثیر عمیقی می‌گذارند.DID با هویت‌های چندگانه و شکاف‌های حافظه شناخته می‌شود و معمولاً از ترومای کودکی سرچشمه می‌گیرد، در حالی که اختلالات شخصیت با الگوهای پایدار و ناسالم رفتاری تعریف می‌شوند.ما در این مقاله، این دو را با جزئیات توضیح دادیم، تفاوت‌هایشان را روشن کردیم و مسیر تشخیص و درمان را نشان دادیم.حالا که این اطلاعات را دارید، می‌توانید با دید بازتری به این موضوع نگاه کنید و اگر خودتان یا کسی در اطرافتان با این چالش‌ها روبه‌روست، بهتر حمایت کنید.سلامت روان ارزش توجه و مراقبت دارد.

نکات و ترفندها

خب، حالا که بحث علمی و جدی تموم شد، بیایم یه کم راحت‌تر گپ بزنیم و چند تا نکته بگم که به کارتون بیاد:

• فیلما رو باور نکنید: تو خیلی از فیلم‌ها، DID رو انگار یه چیز عجیب و غریب و ترسناک نشون می‌دن.این فقط برای هیجان‌سازیه.تو دنیای واقعی، آدما با DID دارن با یه چالش سخت کنار میان و نیاز به درک دارن.
• اگه یکی این مشکل رو داره، قضاوت نکنید: به جای اینکه فکر کنید «چقدر عجیبه»، سعی کنید بفهمید داره چی می‌کشه.یه گوش شنوا بودن خیلی کمک می‌کنه.
• یه کم درباره روان‌شناسی بخونید: لازم نیست متخصص شی، ولی یه چند تا مقاله یا کتاب ساده درباره سلامت روان بخونید.اینجوری راحت‌تر می‌فهمید آدما چرا یه جورایی رفتار می‌کنن.
• خودتون رو هم دریابید: اگه حس کردید خودتونم حال و روزتون خیلی روبه‌راه نیست، با یه مشاور گپ بزنید.این کار مثل چکاپ بدنه، یه وقتایی لازم میشه.
• صبوری کلیده: چه خودتون با یه چالش روانی درگیر باشید، چه یکی دیگه، بدونید که حال خوب یه شبه به دست نمیاد.کم‌کم و با حوصله پیش برید.

امیدوارم این حرفا به کارتون بیاد و یه کم دیدتون رو به این موضوع بازتر کرده باشه.یادتون باشه، ذهن آدما مثل یه باغه؛ با مراقبت درست، حسابی قشنگ میشه!