اگر تا حالا دیده‌اید که بچه‌ها با عصبانیت اسباب‌بازی پرت می‌کنند یا با دوستشان دعوا می‌کنند، شاید تعجب کرده باشید که این همه خشم از کجا می‌آید.من به‌عنوان یک روانشناس کودک و نوجوان، می‌خواهم به شما یک راه حل جالب و کاربردی نشان بدهم: بازی درمانی.این روش مثل یک جعبه ابزار جادویی است که به بچه‌ها کمک می‌کند خشمشان را بیرون بریزند و یاد بگیرند چطور آرام شوند، آن هم با بازی! در این مقاله، همه چیز را با زبان ساده و خودمانی توضیح می‌دهم تا هر کسی بتواند آن را بفهمد و استفاده کند.همراه من باشید تا با هم این موضوع را کامل و قدم‌به‌قدم یاد بگیریم.
بازی درمانی چیست؟
بچه‌ها مثل ما بزرگ‌ترها نمی‌توانند بنشینند و بگویند “من عصبانیم چون امروز حالم خوب نیست”.به جایش، احساساتشان را توی بازی‌هاشان نشان می‌دهند.بازی درمانی یک روش روانشناسی است که به بچه‌ها اجازه می‌دهد با اسباب‌بازی، نقاشی یا حتی نقش بازی کردن، هر چیزی که توی دلشان هست را بیرون بریزند.یک نفر که آموزش دیده (درمانگر) کنارشان است و مثل یک راهنما، به آن‌ها کمک می‌کند این احساسات را بشناسند و راه بهتری برای ابرازشان پیدا کنند.فکر کنید مثل یک زمین بازی امن است که بچه‌ها می‌توانند خودشان باشند.
چرا پرخاشگری توی بچه‌ها زیاد می‌شود؟
پرخاشگری توی بچه‌ها معمولاً یک علامت است، نه خود مشکل.شاید از چیزی ترسیده باشند، شاید دلشان پر است یا فقط نمی‌دانند چطور بگویند “به من توجه کن!”.بازی درمانی به آن‌ها این شانس را می‌دهد که این خشم را توی یک محیط بی‌خطر خالی کنند، بدون اینکه به کسی آسیب بزنند یا خودشان اذیت شوند.مثلاً به جای اینکه داد بزنند، می‌توانند توی بازی با یک عروسک خشمشان را نشان بدهند و کم‌کم یاد بگیرند چطور کنترلش کنند.
چطور با بازی درمانی پرخاشگری را کم کنیم؟
حالا می‌رسیم به قسمت جذاب ماجرا! بیایید چند روش خلاقانه و ساده را با هم ببینیم که چطور می‌شود با بازی، خشم بچه‌ها را مدیریت کرد:
- نقش‌آفرینی:
بچه‌ها عاشق این هستند که تظاهر کنند کس دیگری‌اند.مثلاً بهشون بگید: “فرض کن تو یک ابرقهرمان هستی و باید دو نفر که دعوا می‌کنند را آشتی بدی.چی کار می‌کنی؟” این کار بهشون یاد می‌دهد بدون دعوا و عصبانیت، مشکلات را حل کنند. - بازی‌های پر از حرکت:
خیلی از بچه‌های پرخاشگر پر از انرژی‌اند و نمی‌دانند کجا خرجش کنند.بازی‌هایی مثل دویدن، پریدن، یا حتی زدن توپ به یک هدف، بهشون کمک می‌کند این انرژی را جای خوبی بسوزانند.یک بار خودم دیدم یه پسر کوچولو که همیشه دعوا راه می‌انداخت، بعد از یه بازی ساده مثل “قایم‌باشک”، دیگه آروم شده بود و با بقیه می‌خندید. - کارهای هنری:
نقاشی، درست کردن کاردستی یا بازی با خمیر، راهی است که بچه‌ها بدون حرف زدن، احساساتشان را نشان بدهند.بهشون بگید: “هر چیزی که امروز اذیتت کرده رو بکش.” بعد باهاشون حرف بزنید و ببینید چی توی ذهنشون می‌گذره.این کار معجزه می‌کنه! - داستان گفتن:
یه داستان کوتاه بگید که توی اون یه شخصیت مثل خودشون عصبانی می‌شه، ولی راهی برای آروم شدن پیدا می‌کنه.مثلاً: “یه روز یه شیر کوچولو از دست دوستاش عصبانی شد، ولی به جاش رفت یه نفس عمیق کشید و آروم شد.” بچه‌ها عاشق داستانند و اینطوری غیرمستقیم یاد می‌گیرند.
خوبی‌های بازی درمانی چیست؟
این روش فقط برای سرگرمی نیست، بلکه واقعاً جواب می‌دهد.بیایید چندتا از فایده‌هاش را با هم ببینیم:
- بچه‌ها یاد می‌گیرند خشمشون رو بشناسند و جلوی خودشان را بگیرند.
- با بقیه بهتر کنار می‌آیند، مثلاً یاد می‌گیرند صبر کنند تا نوبتشون بشه.
- کم‌کم دعوا و پرخاشگریشون کمتر می‌شه و جاش آرامش میاد.
چند نکته برای اینکه بازی درمانی جواب بده
برای اینکه این روش حسابی کار کنه، این چندتا نکته رو یادتون باشه:
- محیط امن درست کنید: بچه باید حس کنه هر کاری بکنه، کسی مسخره‌ش نمی‌کنه یا تنبیه‌ش نمی‌کنه.
- با بزرگ‌ترها هماهنگ باشید: اگر مامان، بابا یا معلم هستید، همراهی شما خیلی مهمه.
- صبور باشید: تغییر یهو اتفاق نمی‌افته، ولی با حوصله نتیجه‌ش رو می‌بینید.
- تشویق یادتون نره: هر وقت بچه یه کار خوب کرد، یه “آفرین” کوچولو بگید تا دلش گرم بشه
نکات کاربردی
1.استفاده از بازی‌های مبتنی بر تخیل برای کاهش تنش
یکی از روش‌های مؤثر، استفاده از بازی‌هایی است که تخیل کودک را به کار می‌گیرند.مثلاً، از کودک بخواهید تصور کند یک قهرمان است که با یک هیولای خشمگین (نماد خشمش) روبه‌رو می‌شود و باید با روش‌های خلاقانه (مثل صحبت، نقاشی یا ساختن چیزی) آن را آرام کند.این کار به او اجازه می‌دهد به شکل غیرمستقیم با احساساتش مواجه شود و راه‌حل‌هایی برایشان پیدا کند.
- چطور انجام دهید؟ یک داستان کوتاه بسازید و از او بخواهید پایان آن را خودش انتخاب کند.مثلاً: “یه روز یه اژدهای عصبانی توی جنگل بود، تو چطور آرومش کردی؟”
2.بازی‌های ریتمیک و موسیقیایی برای تخلیه انرژی منفی
موسیقی و ریتم می‌توانند به کودکان کمک کنند تا انرژی پرخاشگرانه‌شان را به شکلی مثبت آزاد کنند.مثلاً، با یک طبل کوچک یا حتی قابلمه و قاشق، از کودک بخواهید همراه با یک آهنگ، احساساتش را با ضربه زدن بیان کند.ریتم تند می‌تواند خشم را نشان دهد و ریتم آرام، حس آرامش را.
- چطور انجام دهید؟ بگویید: “بیا با این طبل بگیم الان چه حسی داری!” بعد از او بخواهید با ضربات آرام‌تر، نشان دهد که چطور می‌تواند خودش را آرام کند.
3.ایجاد جعبه آرامش با کودک
یک فعالیت عملی عالی، ساختن یک “جعبه آرامش” است.با کودکتان وسایلی را جمع کنید که به او کمک می‌کند وقتی عصبانی است، آرام شود (مثل یک توپ نرم، یک کتاب داستان، یا یک اسباب‌بازی مورد علاقه).این جعبه می‌شود پناهگاه امن او در زمان خشم.
- چطور انجام دهید؟ با هم یک جعبه تزئین کنید و بگویید: “هر وقت عصبانی شدی، می‌تونی از این جعبه استفاده کنی تا آروم بشی.چی بذاریم توش؟”
4.بازی‌های مبتنی بر رقابت سالم
کودکانی که پرخاشگر هستند، گاهی نیاز دارند رقابت را به شکلی مثبت تجربه کنند.بازی‌هایی مثل “کی سریع‌تر می‌تونه برج بله؟” (با لگو یا بلوک) یا “بیا مسابقه بدیم کی بیشتر می‌تونه نفس عمیق بکشه” می‌توانند حس موفقیت را به آن‌ها بدهند و خشم را به انرژی مثبت تبدیل کنند.
- چطور انجام دهید؟ قوانین ساده‌ای بگذارید و بگویید: “بیا با هم مسابقه بدیم، ولی یادت باشه آروم باشیم و به هم کمک کنیم!”
5.استفاده از طبیعت در بازی درمانی
بردن کودک به طبیعت و استفاده از عناصر طبیعی مثل شن، سنگ یا آب می‌تواند خیلی آرامش‌بخش باشد.مثلاً، با هم یک “رودخانه آرامش” با سنگ‌ها بسازید و از او بخواهید وقتی عصبانی است، تصور کند خشمش مثل آب از رودخانه رد می‌شود و می‌رود.
- چطور انجام دهید؟ در حیاط یا پارک، با وسایلی که پیدا می‌کنید، چیزی بسازید و بگویید: “هر سنگی که می‌ذاری، یه چیزی که عصبانیت کرده رو بگو و بذار بره.”
6.بازی‌های نمایشی با آینه
یک آینه کوچک بردارید و از کودک بخواهید احساسات مختلفش را جلوی آینه نشان دهد.این کار به او کمک می‌کند خشمش را ببیند و بشناسد.بعد می‌توانید با هم نقش بازی کنید که چطور این خشم را آرام کنید.
- چطور انجام دهید؟ بگویید: “بیا جلوی آینه ادای عصبانیت دربیاریم، حالا چطور می‌تونیم آرومش کنیم؟ یه لبخند بزنیم؟”
7.دفترچه خشم
یک دفترچه کوچک به کودک بدهید و از او بخواهید هر وقت عصبانی شد، چیزی در آن بکشد یا بنویسد (حتی یک خط ساده).این کار به او کمک می‌کند خشمش را بیرون بریزد بدون اینکه به کسی آسیب بزند.
- چطور انجام دهید؟ بگویید: “هر وقت عصبانی شدی، بیا تو این دفترچه خشم رو بکشی، بعد با هم نگاهش می‌کنیم و حرف می‌زنیم.”
حرف آخر
بازی درمانی مثل یه دوست مهربون برای بچه‌های پرخاشگره.با چند تا بازی ساده و باحال، نه تنها خشمشون رو کم می‌کنید، بلکه بهشون یاد می‌دید چطور با احساساتشون کنار بیان.یه روز امتحان کنید؛ شاید همون بچه‌ای که همیشه عصبانی بود، یه نقاشی قشنگ براتون کشید و با لبخند تحویلتون داد! این روش ساده است، ولی قدرتش خیلی زیاده.امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشه و همه چیز رو کامل یاد گرفته باشید.
